Cập Nhật Dự Luật C-3: Mở Rộng Điều Kiện Quốc Tịch Canada Theo Hệ Huyết Thống

Ngày 5/11, dự luật Bill C-3 chính thức vượt qua lần đọc thứ ba tại Hạ viện Canada, đánh một bước tiến quan trọng trong hành trình mở rộng quyền quốc tịch theo huyết thống (citizenship by descent).

Khi được thông qua hoàn toàn, dự luật này sẽ xóa bỏ quy định First-Generation Limit (FGL) – quy định hiện đang giới hạn việc truyền quốc tịch Canada cho con cái sinh ở nước ngoài chỉ trong thế hệ đầu tiên.

Bài viết dưới đây tổng hợp tình trạng hiện tại của dự luật, các bước pháp lý còn lại, và ai sẽ được hưởng lợi nếu dự luật chính thức trở thành luật.

1. Bill C-3 Đang Ở Giai Đoạn Nào Trên Con Đường Trở Thành Luật?

Bill C-3 đã hoàn tất toàn bộ quy trình tại Hạ viện. Tiếp theo, dự luật phải trải qua quy trình tương tự tại Thượng viện, gồm ba lần đọc:

• Lần đọc thứ nhất: trình bày văn bản luật
• Lần đọc thứ hai: thảo luận nguyên tắc
• Giai đoạn ủy ban – xem xét chi tiết
• Lần đọc thứ ba: biểu quyết cuối cùng

Dự luật chỉ được gửi lên Toàn quyền để nhận Royal Assent (Phê chuẩn Hoàng gia) khi:

• Thượng viện thông qua hoàn toàn, và
• Văn bản cuối cùng trùng khớp với bản Hạ viện đã phê duyệt.

Nếu Thượng viện sửa đổi, hồ sơ phải quay lại Hạ viện để xét duyệt lại.

2. Tôi Có Thể Xin Quốc Tịch Theo Quy Định Mới Khi Bill C-3 Chưa Chính Thức Thông Qua Không?

Có.

Chính phủ Canada đã ban hành các biện pháp tạm thời (interim measures) cho những cá nhân bị ảnh hưởng bởi quy định FGL. Điều này cho phép:

• Nộp hồ sơ xin “Proof of Citizenship” (Giấy chứng nhận quốc tịch)
• Xin cấp quốc tịch theo hình thức “discretionary grant” – tức là cấp quốc tịch theo quyền quyết định của Bộ trưởng trong trường hợp đặc biệt
• Một số trường hợp còn có thể được xét duyệt khẩn cấp (urgent processing)

Những biện pháp này được áp dụng trước khi Bill C-3 chính thức trở thành luật, giúp người bị ảnh hưởng không phải chờ thêm nhiều năm.

3. Ai Sẽ Hưởng Lợi Nếu Bill C-3 Được Thông Qua?

Bill C-3 sẽ khôi phục quyền quốc tịch theo huyết thống cho thế hệ thứ hai sinh hoặc nhận nuôi ở nước ngoài, đồng thời xử lý các nhóm đã bị mất quốc tịch trong quá khứ.

Những nhóm sau đây sẽ được xem xét khôi phục hoặc cấp quốc tịch:

3.1. Trẻ em sinh hoặc nhận nuôi ở nước ngoài trước ngày 19/12/2023

Nếu cha hoặc mẹ là công dân Canada nhưng không thể truyền quốc tịch do hạn chế FGL.

3.2. Trẻ em sinh hoặc nhận nuôi từ ngày 19/12/2023 trở đi

Nếu bị ảnh hưởng bởi FGL và cha/mẹ Canada đáp ứng “substantial connection to Canada” – nghĩa là có đủ mức độ gắn bó đáng kể với Canada (hiện chưa có định nghĩa hoàn chỉnh, nhưng thường liên quan đến thời gian cư trú thực tế ở Canada).

3.3. Cá nhân sinh ở nước ngoài trước ngày 01/04/1949

Có cha/mẹ là công dân Canada nhưng bị hạn chế bởi FGL.

3.4. Người từng mất quốc tịch vì không đáp ứng yêu cầu “retention”

Theo Mục 8 Luật Quốc tịch cũ, một số người phải xin “giữ quốc tịch” trước tuổi 28 nhưng đã không thực hiện.

Các nhóm trên sẽ được khôi phục quyền quốc tịch nếu Bill C-3 được phê chuẩn.

4. Vì Sao Bill C-3 Được Giới Thiệu? – Bối Cảnh Pháp Lý & Chính Trị

4.1. Phán quyết Tòa án

Tháng 12/2023, Tòa Tối cao Ontario tuyên bố quy định giới hạn thế hệ thứ hai là vi hiến, yêu cầu chính phủ sửa đổi luật.

Chính phủ được cho thời gian gia hạn nhiều lần nhưng không hoàn thành đúng hạn, buộc phải xin thêm gia hạn đến 19/03/2025.

4.2. Bill C-71 – Bản dự thảo đầu tiên

Tháng 5/2024, chính phủ đệ trình Bill C-71, đề xuất cho phép quốc tịch thế hệ thứ hai nếu cha/mẹ có 1.095 ngày cư trú thực tế trước khi sinh/con nuôi.
Tuy nhiên, dự luật không được thông qua.

4.3. Trudeau từ chức và Quốc hội bị prorogue

Ngày 06/01/2025, Thủ tướng Justin Trudeau tuyên bố từ chức và yêu cầu “prorogue” Quốc hội đến 24/03/2025.
Khi Quốc hội bị prorogue, tất cả dự luật đang chờ xét đều bị hủy, trong đó có C-71.

4.4. Bill C-3 ra đời

Bill C-3 được đưa ra với mục tiêu:

• Khắc phục yêu cầu của Tòa án
• Thay thế các biện pháp tạm thời bằng quy định bền vững, rõ ràng trong luật

Kết luận

Bill C-3 đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc khôi phục và mở rộng quyền quốc tịch theo huyết thống cho hàng chục nghìn gia đình Canada sinh sống ở nước ngoài.

Mặc dù chưa chính thức trở thành luật, các biện pháp tạm thời hiện hành đã mở đường cho cá nhân bị ảnh hưởng nộp hồ sơ ngay từ bây giờ.